ภาษีมูลค่าเพิ่ม (อังกฤษ: Value Added Tax หรือ VAT) หรือที่เรียกกันทั่วไปว่า แวต เป็นภาษีทางอ้อมประเภทหนึ่งที่เรียกเก็บจากบุคคลที่ซื้อสินค้าหรือรับบริการ โดยแรกเริ่มนั้นประเทศไทยได้กำหนดอัตราภาษีมูลค่าเพิ่มไว้ที่ 10% แต่ทั้งนี้ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2540 เป็นต้นมา คณะรัฐมนตรีได้ออกพระราชกฤษฎีกาเพื่อปรับอัตราภาษีมูลค่าเพิ่มเหลือเพียง 7% และยังคงต่ออายุการปรับอัตราดังกล่าวมาจนกระทั่งปัจจุบัน
จะต้องจดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่มเมื่อไร
กรณีบุคคลธรรมดา หรือนิติบุคคลที่ประกอบกิจการซื้อมาขายไป หรือให้บริการทั่วไป เกณฑ์ขั้นต่ำที่ใช้พิจารณาคือ บุคคลธรรมดา หรือ นิติบุคคลที่ประกอบกิจการนั้นต้องมีรายได้จากการขายสินค้าและบริการเกินกว่า 1.8 ล้านบาทต่อปี โดยเมื่อมีทราบว่ามีรายได้เกิน 1.8 ล้านบาทในวันใด ให้รีบยื่นคำร้องขอจดทะเบียนภายใน 30 วัน นับจากวันที่รายได้เกินกำหนด
กรณีบุคคลธรรมดา หรือนิติบุคคลที่มีการดำเนินงานอันเป็นเหตุให้ต้องซื้อสินค้าและบริการที่อยู่ในบังคับต้องเสียภาษีมูลค่าเพิ่ม เช่น กิจการรับเหมา การก่อสร้างโรงงาน อาคาร สำนักงาน และการติดตั้งเครื่องจักร เป็นต้น ให้ยื่นคำร้องก่อนเข้าเกณฑ์ขั้นต่ำ 1.8 ล้านบาทได้ โดยจะต้องยื่นขอภายใน 6 เดือนก่อนเริ่มประกอบกิจการ แต่จะต้องมีการสำแดงหลักฐานการประกอบธุรกิจที่จะเกิดขึ้นแก่กรมสรรพากร ในวันที่จดทะเบียนด้วย
กิจการที่ได้รับยกเว้นการจดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่ม
- กิจการที่มีรายได้ต่อปีไม่ถึง 1.8 ล้านบาท
- กิจการที่ได้รับการยกเว้นภาษีมูลค่าเพิ่มตามกฎหมาย เช่น กิจการขายสินค้าทางการเกษตร การบริการสถานศึกษาทั้งของรัฐและเอกชน กิจการเกี่ยวกับการขนส่ง และสถานพยาบาล
- ผู้ประกอบการที่อยู่นอกราชอาณาจักรและเข้ามาประกอบกิจการขายสินค้าหรือให้บริการในประเทศเป็นครั้งคราว
- ผู้ประกอบการที่ให้บริการในต่างประเทศแต่มีการใช้บริการจากประชาชนภายในประเทศ
- ผู้ประกอบการที่อธิบดีกรมสรรพากรประกาศกำหนดเมื่อมีเหตุสมควร
จดทะเบียนแล้วต้องทำอย่างไร
เมื่อผู้ประกอบการจดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่มแล้ว จะต้องดำเนินการเรียกเก็บภาษีมูลค่าเพิ่มจากผู้ซื้อสินค้าหรือผู้รับบริการ โดยต้องออกใบกำกับภาษีเป็นหลักฐานทุกครั้ง จากนั้นจึงรวบรวมเอกสารทำเป็นรายงานตามที่กฎหมายกำหนด ซึ่งประกอบด้วย 3 ส่วนคือ รายงานภาษีซื้อ รายงานภาษีขาย และรายงานสินค้าและวัตถุดิบ
ทั้งนี้เมื่อจัดทำรายงานเสร็จแล้ว ผู้ประกอบการมีหน้าที่ในการยื่นแบบแสดงรายการภาษีมูลค่าเพิ่มและชำระภาษีผ่านช่องทางต่าง ๆ เช่น การยื่นแบบผ่านอินเทอร์เน็ต การยื่นด้วยตนเองที่กรมสรรพากรในเขตพื้นที่ เป็นต้น